Broodje Aap uit Kampala

De eerste stap uit het vliegtuig. Ik sluit kort m’n ogen en snuif de buitenlucht op. Het ruikt herkenbaar, goed en vertrouwd. Niet dat ik ooit al eens in Kampala, Oeganda ben geweest, maar de Afrikaanse lucht ruikt en voelt voor mij zo karakteristiek en herkenbaar. Synoniem voor zoveel tegenstrijdigheden. Straatarme bevolking tegenover een overweldigend rijke natuur, dood door aids en malaria op de scheidslijn van een ongekende overlevingsdrang en een enorm vruchtbaar continent vol mogelijkheden.

Op woensdag 2 mei begon een nieuwe fase in mijn leven. Haast het onvermijdelijke na mijn studietraject, al is er ook bij mij altijd twijfel geweest of dit is echt is wat ik wil. Maar na een gesprek met Ron Sloots, de directeur van WE Consult, afgelopen juli 2011 was ik om. Ik zou “gewoon maar eens 1 jaar in Oeganda moeten proberen te werken en kijken of het bevalt.” Of in Zambia, zoals nu het plan is. Wat zou ik nou op een mensenleven verliezen als ik dit deed? Nou vrij weinig na kort nadenken, plus de arbeidsmarkt in Nederland is momenteel nou ook niet echt je-van-het.

Toch was de spanning bij mij groot, ook door de opkomende onzekerheden binnen onze landsgrenzen, maar vooral binnen mijn eigen naaste familieleden. De onzekerheden van behoud van je baan, maar vooral gezondheid, blijken nog maar eens niet vanzelfsprekend en kunnen akelig dichtbij komen. En dat wordt erg bemoeilijkt als je juist heel ver weg zit… Toch heb ik mijn plan doorgezet, want anders komt er altijd wel wat op je pad wat je tegen kan houden was mijn redenering, hoe erg ik familie en vrienden ook zal gaan missen.

Dus daar ging ik, woensdag 2 mei, samen met papa, mama en Krista naar Schiphol. Van Remko had ik een dag eerder al afscheid genomen. Vlak voor de douane werd het afscheid nog even erg emotioneel voor de achterblijvers, wat ik wel begreep natuurlijk, maar ik keek meer uit naar het avontuur wat me te wachten stond. Na douanebeambte en jeugdvriend van Remko, Matthieu Pijnenburg na jaren ineens achter de douanestoel tegen te komen, moest ik met hem weer even terug naar mijn ouders met Matthieu om gedag te zeggen, de mensen in de wachtrij achterlatend (daar begonnen de Afrikaanse taferelen al…). Na een tweede poging dan echt mijn ouders en zusje achterlatend begon de reis.

Met Turkish Airlines welteverstaan, wat mij langs Istanbul zou brengen voor een overstap (Verrassend goede luchtvaartmaatschappij trouwens, met behoorlijk lekkere vliegtuigmaatltijden!). Ondanks de korte 2uur overstaptijd heb ik dit gelijk aangegrepen om met Rick Verduin af te spreken die sinds februari als Erasmus-student in Istanbul verblijft. Hij zou naar het vliegveld komen en ik zou €15 voor een Visa betalen om even Turkije in te gaan om elkaar waarschijnlijk voor lange tijd gedag te zeggen. In het kleine half uur dat we hadden hebben we een lekker Turks biertje gedronken, Rick’s meegenomen baklava opgegeten en elkaar nog even kunnen bijpraten over de ervaringen en verwachtingen van de wereld. Die niet op me wachtte, waardoor haast geboden was om het vliegtuig naar Kampala, Oeganda te halen.

Na een vlucht van 6,5uur landde ik tegen half 2 ’s nachts dus op Entebbe Airport bij Kampala. Al snel had ik mijn bagage te pakken en zag ik vanuit de bagagehal Reinier buiten al op me te wachten. We hadden elkaar veel te vertellen in de taxirit naar het appartement van Reinier, ook al was het al ver na tweeën. Daar aangekomen kwamen we op een redelijk luxe, omheind appartementen complex waar Reinier en Ilse al bijna 2 jaar wonen. Ook al is het niet groot, het is van alle gemakken voorzien en heeft een eigen gastenverblijf met eigen douche en toilet. Ook Ilse kwam nog even uit bed, maar tegen half 4 zijn we allemaal toch redelijk snel naar bed gegaan.

De volgende ochtend werden Reinier en ik rond 10uur wakker. Ilse was al vertrokken naar het ziekenhuis waar ze via een Nederlandse organisatie als therapeute 2 dagen per week op de brandwondenafdeling werkt. Reinier riep me al snel naar het balkon om een paartje Grijze roodstaart papegaaien aan te wijzen, een vogel die ik alleen uit de kooi van familie Klaassen ken. In de afgelopen dagen heb ik me überhaupt verbaasd over de hoeveelheid (bijzondere) vogels die je hier midden in de stad tegenkomt: verschillende soorten ijsvogels (o.a. de Woodland Kingfisher), pelikanen (aangezien Reinier en Ilse dicht bij het Victoriameer wonen), ibissen, kraanvogels, maraboes, maar vooral de schitterende Great Blue Turaco (googlen!!).

Op de rit naar het kantoor van WE Consult kreeg ik een eerste indruk van Kampala. Nu ben ik al redelijk wat gewend met het zien van steden als Nairobi, dus ik heb me niet over veel dingen verbaasd, al lijkt het verkeer overdag wel op een op hol geslagen termietenhoop, met z’n vele Japanse taxi-busjes en de Oegandese boda boda’s; brommer-taxi’s waar je met een of meerdere personen bij achterop kan springen. Kampala is wel veel uitgestrekter dan Nairobi met veel groen daartussen, waarbij de wijken verspreid liggen over verschillende heuvels. Hoe hoger op de heuvel hoe duurder de grond en de huizen, en onderaan, tegen de moerassen en waar al het afvalwater uiteindelijk op uitkomt de armste wijken. Het kantoor van WE Consult ligt redelijk bovenaan op de heuvel, ook op een omheinde compound met eigen bewakers. Deze eerste dag begonnen we dus al wat later en heeft vooral in het teken gestaan van kennismaking met het personeel, waaronder Managing Director Ron en zijn vrouw Clarissa, die weer Program Manager is van Link To Progress (LTP). Dit is een dochteronderneming van WE Consult, maar voert uitsluitend projecten uit gefinancierd door enkele grote Nederlandse bedrijven, waaronder ING, en is dus feitelijk een NGO. Dit in tegenstelling tot WE Consult, welke een commercieel ingenieursbureau is afhankelijk van het binnenhalen van water gerelateerde projecten bij verschillende opdrachtgevers, zoals overheden, particulieren, NGO’s en industrieën (zoals een bierbrouwerij). Het gaat dan voornamelijk over het advies geven over, superviseren van, en het boren naar grondwater.

Verder werkt er op het kantoor nog een Duitse jongen, Yannick, van mijn leeftijd die uitsluitend GIS-kaarten vervaardigd. Hij en Ron hebben hiermee bijvoorbeeld de gehele Wateratlas voor de Oegandese overheid vervaardigd. Op vrijdag ben ik vooral verder gegaan met het inlezen van de theorie en werkwijzen achter de werkzaamheden van WE Consult in Oeganda, maar die ook toepasbaar zullen zijn voor mijn werk in Zambia waar ik eind juni heen zal gaan (exacte datum nog steeds niet definitief).

Op vrijdagavond ben ik met Reinier, Ilse en Yannick naar een Indiaas restaurant midden in Kampala geweest. Maar zo mooi aangekleed, luxe, overdekt maar in de buitenlucht, dat je even vergeet dat je midden in Afrika zit. Ondanks de vele mzungu’s bevestigen de ook vele aanwezige Oegandezen waar je toch echt bent. De Kip Masala was echter niet fantastisch (ook niet slecht overigens…), dus een herhaling zal het niet snel worden.
Zaterdag een beetje uitgeslapen en rond het middaguur, kort na het ontbijt, 3,5 km hardgelopen. Geen aanrader, maar goed na 17minuten toch heelhuids teruggekomen. Eigenlijk geen moment bedreigd of bekeken gevoeld tijdens het rennen door de wijk, wat er toch vaak raar uit ziet voor Afrikanen. Reinier zei het ook al, maar nu zag ik het ook, Oegandezen zijn hele rustige, vriendelijke mensen die je over het algemeen met rust laten. Dit in tegenstelling tot Kenia of Mozambique. Daarna met de auto naar de shoppingmall in het centrum van Kampala gegaan om boodschappen te doen, inclusief parkeergarage en roltrappen…. Het blijft steeds even wennen en strookt niet met je beeld van Afrika, maar toch, waarom zouden ze deze dingen hier niet kunnen of mogen hebben? Een heerlijke cappuccino gedronken bij een barretje en daarna snel de boodschappen gedaan, want om rond half 4 waren we alweer uitgenodigd om bij een Engelsman in zijn tuin te komen volleyballen. Uiteindelijk waren er een stuk of 15 mzungu’s, blanke expats, opgetrommeld uit alle windstreken: Duitsland, Oostenrijk, Italië en Canada. In drie teams hebben we recreatief, maar redelijk intensief kunnen ballen, met tussendoor rust voor een verfrissend biertje.

De werkweek die op het weekend volgde stond voor mij verder in het teken om de procedures en manier van werken binnen het bedrijf eigen te maken. Ook kreeg ik al mijn eerste project om voor te bereiden. Het ging om een zestal sites, of dorpjes, in het noorden van Oeganda waar de Nederlandse NGO Link to Progress (LTP) handpompen wil gaan plaatsen. Ik zou daar de week erop zelf heen gaan met een team om geofysisch onderzoek te verrichten naar de beste locatie om die handpomp te plaatsen. Als voorbereiding op dit veldwerk begin je eerst met het maken van een begroting. Daarnaast bepaal je aan de hand van een deskstudy en door het bekijken en vergelijken van verschillende topografische en geologische kaarten waar je verwacht dat de beste profielen in de bodem zitten waar je water kan verwachten. Het lastige aan dit werk is dat je niet in de grond of bodem kunt kijken. Dus aan de hand van kaarten probeer je valleien of breuken te ontdekken, of opvallende bomen of vegetatiestroken, welke een indicatie kunnen zijn van grondwater. Deze week vloog voor mij echt voorbij. Ik merk ook al dat het werk bij WE Consult geen 9 tot 5 baan is, en erg dynamisch met een open bedrijfscultuur. Elke vrijdagmiddag wordt bijvoorbeeld afgesloten met een borrel op kantoor.

Op zondagochtend 13 mei vertrok ik dan met mijn team, Ivan en Ivan, naar het veld. Omdat een vaste chauffeur van het bedrijf in het noorden van Oeganda verbleef en niet op tijd opgeroepen was, moest ik gelijk zelf 400km naar het noorden van Oeganda rijden. Voor het eerst zag ik nu echt wat van het land en begreep ik meteen waarom Oeganda ook wel The Pearl of Africa wordt genoemd. Oké, het is ook regenseizoen momenteel, maar het land is enorm groen met vruchtbare heuvels en weiden waar de locals hun gewassen verbouwen. Halverwege passeerden we via een brug de Victoria Nijl, duizenden kilometers van haar monding in Egypte in de Middellandse Zee is het hier al een enorm brede en woeste rivier, bulderend haar weg zoekend naar lagere punten in het landschap. Rondom de rivier en langs de weg leven verschillende Bavianen-families, onverstoorbaar voor het verkeer dat ze passeert. De combinatie van de aanwezigheid van de magische Nijl en deze apen doet je nog eens beseffen dat je in Wild Africa bent.

De eerste dag in het veld, op maandag, begon frustrerend. Vanaf Gulu was het bijna 2uur rijden naar de site, en eenmaal in de buurt van het dorp aangekomen konden we de exacte locatie niet vinden omdat de dirtroad overwoekerd was door de metershoog groeiende gras. Extra probleem daarbij was dat de dorpsbewoners vaak geen of gebrekkig Engels praatten en een andere stamtaal spraken dan mijn collega’s Ivan en Ivan uit Kampala, waar ze Luganda spreken. Na uiteindelijk lang zoeken, tussendoor een primitieve reparatie van de accu, en een weg banend door het hoge gras vonden we eindelijk de locatie waar we moesten zijn. Eén profiel van ongeveer 500m hebben we zonder problemen kunnen meten, maar al snel kregen we een foutmelding op de terrameter die we in eerste instantie niet konden verklaren. Na lang onderzoeken van alle mogelijke problemen en kabels, bleken de electriciteitskabels die met de terrameter verbonden zijn van binnen kapotgetrokken. Daarvan hadden we geen reserve-paar bij ons, dus moesten we het werk voor die dag staken en wachten tot de volgende dag als er nieuwe kabels vanuit Kampala met de bus opgestuurd waren. Behalve deze teleurstellingen, had ik de eerste echte dag in het veld ook enorme problemen met de hitte. Een hele dag werken in de brandende zon was ik duidelijk nog niet aan gewend; ik transpireerde als een otter. Verder moet ik vertellen dat het werk natuurlijk ook voor mij allemaal nog vrij nieuw was, maar ook voor een van de Ivans, ook wel Mukiibi genaamd, die net 3 weken voor het bedrijf werkt, was het nog nieuw. Hierdoor moesten we als team ook nog op elkaar ingewerkt raken. Dat ging de dagen daarna gelukkig steeds beter, en iedereen wist wat hij moest doen voor zijn aangewezen taak. De andere Ivan, een senior hydrogeoloog van WE Consult, die al een tijdje voor het bedrijf werkt stuurde dit ook goed aan, en gaf ons als ‘trainees’ ook steeds meer verantwoordelijke taken, maar testte ons soms ook uit om te checken of we begrepen waar we mee bezig waren. Op zich een al erg bijzonder goede eigenschap van Oegandees die behalve zelf ook andere mensen kritisch laat nadenken. Tenslotte werd de arbeidsethos ook verbeterd door de aanwezigheid van Geofrey de chauffeur die bij ons aansloot op dinsdag. Chauffeurs zijn namelijk de vaste taak van de auto besturen ook vaste assistenten in het veld. Met z’n 2 jaar ervaringen wist ook hij dus precies wat er moest gebeuren en hield het tempo in het werk. Dagelijks reden we rond 8uur ’s ochtends het veld in en kwamen we pas op z’n vroegst rond half 6 terug in het hotel. Hierbij moet je niet denken aan een hotel in Nederland, maar eerder een guesthouse waar vooral truckers overnachten en waar 1 douche gedeeld moet worden met tientallen mensen. Niet altijd de meest hygiënische omstandigheden dus zoals je begrijpt… maar goed voor zulke lodges betaal je dan vaak ook niet meer dan 4euro. Later op de week heb ik toch voor iets meer comfort gekozen in wat rustigere en schonere lodges, met soms kamers met een eigen badkamer.

De projecten die we trouwens deze 2 weken hebben uitgevoerd was voor drie van de vele NGO’s die in het noorden van Oeganda actief zijn, waaronder ook veel Nederlandse organisaties als War Child en Save the Children. Er zijn zoveel NGO’s in het noorden actief om de mensen die ontheemd zijn geweest door de aanwezigheid van de LRA en haar leider Joseph Kony van mid jaren tachtig tot ongeveer 2006 weer een toekomst te bieden. Veel van deze mensen hebben jaren in buiten- of binnenlandse vluchtelingenkampen geleefd, maar zijn nu na een aantal jaren van rust en het vluchtten van Kony in 2006 langzaam aan weer teruggekeerd naar hun oude hutjes en dorpjes. Helaas ontbreekt het deze mensen wel nog vaak aan basisbehoeften, waaronder dus (drink)water dicht bij huis. Nu wordt het vaak nog vaak uit vervuilde stroompjes op onbeschermde bronnen gehaald kilometers ver, in plaats van een put met handpomp midden in het dorp. WE Consult en LTP worden door deze NGO’s ingehuurd om dit onderzoek uit te voeren en daarna om de put te boren.

Zeker op de laatste zes locaties in de provincie Amuria merkte ik pas echt hoe de mensen letterlijk snakken naar water. Alleen al ons onderzoek gaf hun zoveel hoop op water dichtbij huis en daarmee een mogelijk betere en hoopvollere toekomst. In elk dorp werd ik hartelijk verwelkomd door de dorpsbewoners en kon ik aan het eind van het veldwerk met een levende kip of een zak vol pelpinda’s terug naar huis (deed me denken aan het eten van Oma Van Boven’s pelpinda’s op het strand van Zoutelande), of werden we uitgenodigd om ter plekke een vers geslachte en geroosterde kip op te peuzelen. Het wrange was wel dat ze dit alleen deden om dat ik als mzungu (blanke) erbij liep. Mijn teamgenoten vertelde me dat zonder mij dit hun nooit zou overkomen. Maar goed, ook zij mochten meegenieten van de feestmaaltijden, dus ze maalden daar niet zo heel erg om volgens mij. De afwisseling tussen de verschillende districten (provincies) van Oeganda was erg mooi. De districten zijn meestal ingedeeld naar stammen en dat was te zien aan de bouw en kleur van de hutjes, alsook te merken aan de verschillende stamtalen die in elk district gesproken werden. In Amuria-district heb ik bijvoorbeeld een aantal woordjes Ateso geleerd. Al met al gaf de 2 weken veldwerk mij veel voldoening.

Terug in Kampala was er een vriendin van Ilse gearriveerd, waardoor de logeerkamer bezet was. Omdat we diezelfde avond toch uitgingen met Yannick (Duitse collega) en Michael (ook een Duitser die bij Yannick in huis woont), kon ik diezelfde nacht nog bij hun slapen aangezien zij nog 2 guestrooms over hadden. De avond werd doorgebracht in de trendy club MishMash waar je naast een heerlijk koud biertje ook de hele avond kan genieten van een sisha. We hebben deze avond echter rustig aan gedaan, om onze energie te bewaren voor de zaterdagavond. Omdat Ilse en haar vriendin 2 weken zijn gaan backpacken vanaf die dag was er besloten om er een echte mannenavond van te maken. Eerder op de middag is er nog gevolleybald door Reinier en mij, maar daarna zijn we snel naar de wijk Kabalagala gegaan om te eten met Yannick, Michael en Mathias, de derde Duitser uit hetzelfde huis. Alle drie toffe gasten met grandioze humor, zichzelf niet al te serieus nemend en houdend van een biertje op z’n tijd. Helemaal in het straatje van Rein en Steef dus! Er was later op de avond ergens in de buurt een huisfeest van iemand die Yannick vaag kende, maar waar voldoende mzungu’s en expatriates op af zouden komen. Voldoende reden dus voor ons om op af te gaan dus. Na een wat aarzelend begin kwam het feest na de nodige Gin-Tonic toch goed opgang, en keerden we pas diep in de nacht huiswaarts.

Vandaag nog een dagje op kantoor gewerkt, maar morgen voor weer bijna 2 weken het veld in. Ik verwacht wel vóór zaterdag 9 juni terug in Kampala terug te zijn, want wedstrijden van het Nederlands Elftal in de Nederlandse bar Iguana schijnt altijd een grote happening te zijn.

We eten trouwens dagelijks brood van Brood® met vestigingen in Amsterdam, Den Haag, Haarlem, en jawel, Kampala! En gelukkig hebben Ilse en Reinier ook ruim voldoende belegen kaas, hagelslag en Calvé Pindakaas in huis, zodat ik in ieder geval elke ochtend aan al het goeds uit Holland kan denken.

Ik heb weer veel te lang gewacht met een up-date en het is weer veel te lang geworden, maar hier moeten jullie het maar mee doen! :)

Groetjes vanuit Kampala,


Stefan
+256 (0)787 016 635